ازجمله عواملی که ایجاد مراکز نوآوری را به یک نیاز تبدیل کرده است، به وجود آمدن تغییرات سریع در فناوری‌های روز دنیا و مسائل اجتماعی جامعه امروز است. مراکز نوآوری با همان ایده جذب خلاقیت‌ها و نوآوری‌های افراد ایجاد شده‌اند و به دنبال عرضه یک محصول به بازار هستند، البته محصولی که بر مبنای دانش و پژوهش ساخته شده باشد. آن‌ها با تأمین بودجه فعالیت خود از شرکت‌هایی که به آن‌ها وابسته‌اند و یا شرکت‌هایی که طرح‌ها را به آن‌ها می‌فروشند به حیات خود ادامه می‌دهند، البته سهمی از بودجه در نظام حاکم هر حکومت هم دارند. افزایش تعداد افراد تحصیل کرده، مخصوصاً در پنجاه سال گذشته، فکر ایجاد مراکز نوآوری را در بین محیط‌های آکادمیک و صنعتی شکل داده است، چراکه ایده‌های گذشته بشر دیگر کارایی لازم در بعضی از زمینه‌ها را نداشته‌اند. طبق تعریف صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران، مرکز نوآوری، “مرکزی است متشکل از یک یا چند تیم نوآور که با همکاری مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های متقاضی محصولات جدید در یک حوزه تخصصی در چارچوب برنامه‌ای بلندمدت با هم همکاری می‌کنند”.

دلایل ایجاد مراکز نوآوری

همان طور که فناوری و جامعه تکامل می‌یابد، این امری ضروری می‌شود که سازمان‌ها نیز مدل‌های کسب و کار خود را تکامل دهند. از سال 2000 میلادی، 52 درصد از 500 شرکت اول (Fortune) یا با یکدیگر ادغام شده‌اند، یا توسط شرکت‌های دیگر خریداری شده‌اند یا ورشکسته شده‌اند. تهدید جدیدی به‌عنوان استارت آپ خاتمه بخش قسمت عظیمی از سهم بازار کمپانی‌های قدیمی بوده است و این روند رو به رشد است. مجله وال استریت بیان می‌کند که ارزش حدوداً 100 استارت آپ در آمریکا بیش از 1 میلیارد دلار است، این استارت آپ ها باارزش و گران قیمت، خیلی از اوقات بازار جدیدی را ایجاد نمی‌کنند، بلکه به کمک فناوری جدید خود به‌سرعت شروع به گرفتن سهم بازارهای قدیمی و مشتریان را قانع به تجربه‌های جدید می‌کنند. در 10 سال گذشته مشاهده شده که هزاران شرکت مانند Nokia و Blackberry یا از بین رفته‌اند، یا شدیداً سهم خود را از بازار از دست داده‌اند، حال یک سؤال مطرح است: چگونه کمپانی‌ها باید از نابود شدن خود جلوگیری کنند؟ جواب این سؤال در یک کلمه است: نوآوری.

ضعف‌های فراوان سیستم نوآوری قدیمی باعث شد که تعدادی از سازمان‌های بلندهمت در پی روش‌های جدیدی در نوآوری باشند و این سازمان‌ها مراکز نوآوری را در جهت شتاب گیری در فضای دیجیتال امروزی ایجاد کردند. ” مراکز نوآوری شامل تیم‌هایی از افراد و معمولاً سایت‌هایی هستند که به‌عنوان قطب فناوری و نوآوری شناخته می‌شوند و هدف آن‌ها ایجاد یک اکوسیستم حاوی استارت آپ ها، شتاب‌دهنده‌ها، سرمایه‌گذاران، فروشندگان و مؤسسات آکادمیک و دانشگاهی است که این قطب‌های نوآوری ایجاد می‌کنند”. وظیفه مراکز نوآوری، پیشرو بودن و ریسک کردن راه‌حل‌های جدید برای مشتریان، تست کسب و کار مدل‌های جدید و ارزیابی فناوری‌های جدید است تا بتواند سهم بازار یک شرکت را ارتقا دهد.

مراکز نوآوری را بر اساس دو عامل: میزان سرمایه‌گذاری مورد نیاز و اهداف این مراکز، می‌توان در 4 گروه دسته بندی کرد:

1. مراکز نوآوری دانشگاهی: این مدل شرکت‌ها در یک دانشگاه سرمایه‌گذاری می‌کنند تا از طریق محققان آن دانشگاه بتواند از لحاظ فناوری نوآوری داشته باشند.
2. مراکز نوآوری درون سازمانی: این مراکز تمام فعالیت‌های مربوط به نوآوری از الهام ایده تا آماده کردن پروتوتایپ را در قالبی درون سازمانی انجام می‌دهند، معمولاً این مراکز ازنظر اندازه و تعداد کارکنان بزرگ هستند و حوزه فعالیت آن‌ها گسترده است.
3. مراکز نوآوری اهرمی: این مراکز نوآوری فعالیتی شبیه به شتاب‌دهنده‌ها دارند، شامل تعداد متخصص و مربی هستند و با کمپانی‌های بزرگ در ارتباط هستند و از این طریق به جذب استارت آپ ها می‌پردازند و از طرفی برای این استارت آپ ها فرصت‌های کاری ایجاد می‌کنند تا کالا و محصولات خود را از طریق این کمپانی‌ها در بازار تست کنند.
4. پایگاه‌های‌کوچک نوآوری: این مراکز نوآوری تیم‌های کوچکی هستند که بر اساس قطب‌های فناورانه شکل می‌گیرند. سازمان‌های بزرگ هدفشان از ایجاد چنین مراکزی دسترسی به تحولات فناورانه بدون سرمایه‌گذاری‌های بزرگ می‌باشد. معمولاً پس از گذشت زمان این پایگاه‌های کوچک نوآوری تبدیل به یکی از 3 فرم مراکز نوآری دیگر خواهند شد.

اهداف مراکز نوآوری

1. گسترش فناوری و ایجاد بستر تجاری‌سازی در زمینه‌های مختلف (خروج از فرهنگ تک‌محوری بودن و ترک عادت تولید فقط در یک زمینه خاص)
2. ایجاد زمینه مناسب برای بروز خلاقیت و بستری برای رشد و پرورش ایده‌های نو بر مبنای دانش
3. ایجاد ارتباط بین دانشگاه، صنعت و دولت و تأمین سرمایه‌های مادی و معنوی
4. ایجاد شور و انگیزه جهت نوآوری در علوم مختلف اعم از علوم حاضر و جدید
5. حمایت از طرح‌های پژوهشگران، محققان، دانشجویان و دانش آموزان
6. ایجاد بستر مناسب برای کارآفرینی، اشتغال و تجاری‌سازی محصولات
7. کمک به شکل‌گیری و حیات شرکت‌های دانش‌بنیان
8. تولید فن‌آوری و خروج از مونتاژکاری

وظایف یک مرکز نوآوری

• شناسایی نخبگان، پژوهشگران و محققان توانمند و تشکیل گروه‌های پژوهشی و حمایت از ایشان
• تجاری‌سازی محصول نهایی، معرفی آن به بازار با استفاده از کمک شرکت همکار
• تشویق افراد به تأسیس شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت از ایشان
• شناسایی شرکت‌های همکار و تشکیل تیم صنعتی یا مشارکت
• تأمین نیازها، رصد اتفاقات و پیشرفت‌های انجام‌شده
• ایجاد لینک بین هسته پژوهشی و شرکت همکار